Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành sự quan tâm đặc biệt đến Hợp tác xã, suốt cuộc đời hoạt động cách mạng cho đến phút cuối cùng của cuộc đời mình, Người vẫn luôn trăn trở về cuộc sống của nông dân, về con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội để đem đến đời sống ấm no, hạnh phúc cho toàn dân ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng hợp tác xã vào Việt Nam. Ngay từ khi còn bôn ba tìm đường cứu nước, Người đã quan tâm đến tổ chức kinh tế hợp tác, hợp tác xã. Trong cuốn “Đường cách mệnh” viết năm 1927, sau khi phân tích những lợi ích của hợp tác xã, Người đã nhấn mạnh: Tục ngữ Việt Nam có câu “nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó” và “một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao”, lý luận HTX đều nằm trong ấy. Người còn nói về tính chất hợp tác xã là tổ chức kinh tế - xã hội; cách tổ chức hợp tác xã phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và đi từ thấp đến cao.
Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công năm 1945, ngày 11 tháng 4 năm 1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia hợp tác xã nông nghiệp. Trong thư Bác viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc…nông dân giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”; “nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có HTX”…;”HTX là hợp vốn, hợp sức với nhau, vốn nhiều, sức mạnh thì khó nhọc ít mà lợi ích nhiều”. Trong thư Người còn viết: “HTX nông nghiệp là một tổ chức có lợi to cho nhà nông. Nó là cách tranh đấu kinh tế có hiệu quả nhất, để giúp vào việc xây dựng nước nhà. HTX nông nghiệp là một cách làm cho nhà nông đoàn kết, làm cho nhà nông thịnh vượng. HTX nông nghiệp giúp cho Nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi dân”. Người tha thiết kêu gọi: “Hỡi đồng bào điền chủ nông gia, anh em ta ai chả mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh dân cường. Vậy chúng ta hãy mau chung vốn góp sức, lập nên HTX nông nghiệp ở khắp nơi; từ làng mạc cho đến tỉnh thành đâu đâu cũng phải có HTX”.
Ngày nay, nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm phát triển HTX của các nước và từ thực tiễn phát triển HTX ở nước ta, chúng ta mới thấy rõ sự vĩ đại của Người: sự thông tuệ, tầm vóc văn hoá và chiến lược của tư duy nhà lãnh tụ cách mạng vì nước, vì dân. Thấm nhuần tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lãnh đạo kinh tế, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên quan tâm đến thành phần kinh tế tập thể, xây dựng, củng cố và phát triển các loại hình HTX. Nhìn lại suốt chặng đường đổi mới KTTT, HTX trong bối canh chung của đổi mới kinh tế do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, chủ trương, đường lối của Đảng ta về phát triển kinh tế tập thể hoàn toàn phù hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX. Đặc biệt, Đảng ta đã kế thừa và phát huy tư tưởng Hồ Chí Minh rõ nét trong việc xác định ngày càng rõ hơn mô hình pháp lý HTX và ý nghĩa chính trị, cũng như tầm vóc quan trọng của kinh tế tập thể đối với sự nghiệp phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Phát triển kinh tế tập thể là chủ trương đúng đắn, nhất quán, xuyên suốt, mang tầm cương lĩnh trong tất cả các Nghị quyết Đại hội Đảng. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X và các Đại hội trước đó, nhất là từ Đại hội Đảng lần thứ VI đã đề ra chủ trương đưa “Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI nêu rõ: “Phát triển kinh tế hợp tác ở nước ta không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế, mà còn có mục tiêu xã hội“. Chỉ thị 68- CT/TW của Ban Bí thư Khoá VII nêu luận điểm: “Kinh tế hợp tác là yêu cầu và xu thế tất yếu khách quan trong quá trình phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN“.
Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng Khoá IX về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể là Nghị quyết lần đầu tiên của Đảng chuyên về KTTT kể từ khi tiến hành đường lối Đổi mới từ năm 1986. Nghị quyết khẳng định: “Kinh tế tập thể lấy lợi ích kinh tế làm chính, bao gồm lợi ích của các thành viên và lợi ích tập thể, đồng thời coi trọng lợi ích xã hội của thành viên, góp phần xoá đói, giảm nghèo, tiến lên làm giàu cho các thành viên, phát triển cộng đồng. Đánh giá hiệu quả kinh tế tập thể phải trên cơ sở quan điểm toàn diện, cả kinh tế - chính trị - xã hội, cả hiệu quả của tập thể và của các thành viên”.
Cùng với quá trình hình thành và phát triển phong trào HTX ở Việt Nam, các tổ chức đại diện và hỗ trợ cho khu vực HTX lần lượt được thành lập, đáp ứng yêu cầu tư vấn, hỗ trợ cho các HTX phát triển theo chủ trương của Đảng, Nhà nước. Năm 1955, Ban quản lý HTX mua bán Việt nam được thành lập với nhiệm vụ đại diện và hỗ trợ các HTX, liên hiệp HTX mua bán trong phạm vi toàn quốc. Năm 1978, Liên hiệp HTX tiểu, thủ công nghiệp Trung ương (gọi tắt là Liên hiệp xã Trung ương) được thành lập với nhiệm vụ đại diện và hỗ trợ cho các HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực TTCN. Năm 1990, Liên hiệp HTX Trung ương giải thể theo QĐ 81 của Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng và thành lập Hội đồng Trung ương lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Đến năm 1993, Đại hội đại biểu toàn quốc các HTX Việt Nam lần thứ nhất thành lập Hội đồng Liên minh HTX Việt Nam có chức năng, nhiệm vụ đại diện và hỗ trợ cho tất cả các HTX ở các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và đây chính là tiền thân tổ chức Liên minh HTX Việt Nam. Đến nay, Liên minh HTX Việt nam trải qua 5 kỳ Đại hội, mỗi kỳ đại hội là mốc son đánh dấu sự phát triển về tổ chức và hoạt động của Liên minh HTX Việt Nam gắn với quá trình củng cố, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT theo chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước. Tổ chức Liên minh HTX Việt Nam hiện nay được kiện toàn từ Trung ương đến tất cả 63 tỉnh, thành phố trong cả nước.
Là một trong những tổ chức thành viên của Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang có thể nói là một trong những đơn vị trong hệ thống Liên minh HTX thành lập đầu tiên trong cả nước và vì vậy có quá trình phát triển, bề dày hoạt động dài nhất trong các tỉnh, thành phố, cùng với sự hình thành và phát triển của tổ chức Liên minh HTX Việt Nam.
Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang tiền thân là Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Hà Bắc được thành lập theo Quyết định số 628/CT ngày 04/8/1994 của UBND tỉnh Hà Bắc và chính thức hoạt động từ ngày 01/01/1995 đảm nhận chức năng, nhiệm vụ là đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên là các HTX, Liên hiệp HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh, tuyên truyền, vận động phát triển các loại hình kinh tế hợp tác, HTX. Trong hai ngày 04 và 05/01/1995, Đại hội đại biểu Hội đồng Liên minh HTX tỉnh lần thứ nhất được tiến hành chính thức đón nhận nhiệm vụ dẫn dắt phong trào KTTT tỉnh ở giai đoạn mà kinh tế thị trường dần được thiết lập tác động mạnh mẽ tới mọi thành phần kinh tế. Thời điểm này, tuy mới đi vào hoạt động song tổ chức đã quy tụ và chỉ đạo toàn bộ các HTX và doanh nghiệp ngoài quốc doanh trong toàn tỉnh với tư cách là đơn vị quản lý cấp trên trực tiếp. Đây là thời kỳ có thể nói vô cùng khó khăn với chỉ 05 cán bộ, viên chức để triển khai nhiệm vụ trong toàn tỉnh nhưng với tinh thần nỗ lực Hội đồng Liên minh các HTX tiếp tục vươn lên và gặt hái nhiều thành công.
Tháng 01 năm 1997, tỉnh Hà Bắc chia tách theo đó Liên minh HTX cũng được chia tách và hoạt động theo địa giới hành chính. Đây cũng chính là thời điểm Luật HTX năm 1996 có hiệu lực thi hành. Kinh tế hợp tác, HTX có một hành lang pháp lý để hoạt động và phát triển. Trên cơ sở những đề xuất của Liên minh HTX tỉnh và các ngành, các địa phương, Tỉnh ủy đã ra Nghị quyết số 02/NQ-TU về “Phát triển kinh tế hợp tác, HTX giai đoạn 1998 – 2000 và 2010” được đánh giá là một trong những tỉnh có Nghị quyết chuyên đề sớm nhất trong các tỉnh, thành phố trên cả nước, là hành trang vô cùng quan trọng cho hoạt động của Liên minh HTX tỉnh và phong trào kinh tế hợp tác, HTX của tỉnh phát triển. Ủy ban kiểm tra Tỉnh ủy đề xuất với Ban Thường vụ Tỉnh ủy có kế hoạch giao cho Ủy ban Kiểm tra đưa vào chương trình công tác thường xuyên kiểm tra Ban Thường vụ các huyện ủy, thị ủy thực hiện Chỉ thị 68/CT-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Luật Hợp tác xã và Nghị quyết số 02/NQ-TU của Tỉnh ủy. Liên minh HTX tỉnh xây dựng chương trình phối hợp với UBMT Tổ quốc tỉnh và các đoàn thể, vận động, tuyên truyền thực hiện Chỉ thị 68/CT-TW và Luật Hợp tác xã. Với tinh thần sáng tạo, đổi mới, thời kỳ này Liên minh HTX tỉnh đã thành lập 5 mô hình HTX kiểu mới đầu tiên trong số 08 mô hình của cả nước, đó là: HTX nước sạch vệ sinh môi trường; HTX tiêu thụ điện; HTX chế biến tiêu thụ nông sản; HTX tiêu thụ sản phẩm làng nghề và HTX y học dân tộc. Các mô hình mới của tỉnh đã chứng minh tính hiệu quả sau nhiều năm hoạt động, được nhiều tỉnh bạn đến thăm quan, học tập và nhân rộng trong cả nước. Thực hiện Luật Hợp tác xã năm 1996 (Điều 49) và để thống nhất tổ chức, tên gọi từ Trung ương đến cấp tỉnh đồng thời phù hợp với tình hình hoạt động thực tế, tại Đại hội đại biểu Hội đồng Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang lần thứ II diễn ra tháng 8/1998 đã thống nhất đổi tên thành Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang và là tên gọi cho đến hôm nay.
Đến nay, trải qua 5 kỳ đại hội, từ khi chỉ có khoảng 100 HTX và doanh nghiệp trực thuộc đến nay dưới sự chỉ đạo toàn diện của tỉnh, kinh tế tập thể, HTX đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Tính đến hết năm 2019, toàn tỉnh có 713 HTX, trong đó: Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản là 456 HTX; Lĩnh vực phi nông nghiệp 237 HTX và Quỹ tín dụng nhân dân là 20 Quỹ. Sau khi tổ chức đăng ký lại và thành lập mới theo luật HTX năm 2012, hoạt động của các HTX trong tỉnh ngày càng có chuyển biến tích cực theo hướng nâng cao chất lượng hoạt động, đáp ứng theo yêu cầu của thị trường, góp phần giải quyết việc làm và mang lại thu nhập ổn định cho trên 6.000 lao động thường xuyên ở khu vực nông thôn, đem lại lợi ích thiết thực cho thành viên tham gia, từng bước xóa bỏ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, hướng đến mô hình sản xuất tập trung, quy mô lớn, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ. HTX có vai trò vừa hỗ trợ các thành viên tham gia thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, vừa thực hiện mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, đã có bước phát triển mới về số lượng, hiệu quả, với đủ các loại hình dịch vụ thúc đẩy sản xuất kinh doanh ở khu vực nông thôn phát triển, tạo điều kiện cho các thành viên, hộ nông dân chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi, áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm.
Kế thừa và phát huy những thành tựu các kỳ đại hội, hoạt động của Liên minh HTX tỉnh ngày càng được đổi mới và đạt được nhiều thành tích trên các mặt công tác như: Đã tham mưu với UBND tỉnh thành lập Ban chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể ở cấp tỉnh và huyện, trong đó Liên minh HTX tỉnh được giao là cơ quan thường trực BCĐ, tham mưu ban hành Kế hoạch số 117/KH-UBND ngày 15/9/2014 về phát triển KTTT tỉnh Bắc Giang đến năm 2020 và những năm tiếp theo, BCĐ hoạt động tích cực cùng với công tác tuyên truyền của Liên minh HTX tỉnh đã góp phần thay đổi dần theo hướng tích cực của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò của thành phần KTTT nhất là các HTX trong việc đóng góp công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội nước ta trong giai đoạn mới hiện nay. Liên minh HTX tỉnh cũng được Tỉnh ủy, UBND tỉnh tin tưởng giao tham mưu tổng kết 5 năm, 7 năm, 10 năm và tổng kết 15 thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về kinh tế tập thể, đây cũng là thách thức song cũng là thuận lợi to lớn với lĩnh vực kinh tế tập thể và tổ chức Liên minh HTX nói chung. Kết quả tổng kết Nghị quyết là luận cứ để nghiên cứu sửa đổi, bổ sung sau 20 năm thi hành Luật Hợp tác xã vào năm 2022 và nghiên cứu, đề xuất, sửa đổi bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật thúc đẩy phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT. Liên minh HTX tỉnh cũng được giao chủ trì và tham mưu với tỉnh đề xuất và được HĐND tỉnh thông qua Nghị quyết số 24/2018/NQ-HĐND ngày 7/12/2018 quy định một số chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, cùng với các cơ chế, chính sách của Trung ương, của tỉnh đang triển khai, đây chính là sự quan tâm cụ thể, kịp thời, là đòn bẩy quan trọng đối với lĩnh vực kinh tế tập thể của tỉnh. Bên cạnh đó, công tác tư vấn, hỗ trợ các HTX, thành viên được ngày càng mở rộng về phạm vi, nâng cao về chất lượng đã thu hút thành viên tham gia ngày càng đông đảo và có nhiều hoạt động đóng góp xây dựng tổ chức Liên minh HTX tỉnh, xứng đáng vai trò “mái nhà chung” mà các HTX, liên hiệp HTX tin tưởng.
Đ/c Dương Văn Thái Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang giới thiệu với Đ/c Vương Đình Huệ - Phó Thủ tướng Chính phủ sản phẩm của các Hợp tác xã tỉnh Bắc Giang
Phát triển KTTT là một quá trình lâu dài, cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành và sự ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, hoạt động của Liên minh HTX đạt được nhiều thành tích đáng phấn khởi và cần phát huy, tuy nhiên vẫn còn có rất nhiều khó khăn, cơ sở vật chất thiếu, cán bộ, công chức, viên chức ít, trình độ năng lực còn phải nâng cao hơn nữa để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng lớn. Thực hiện mục tiêu phát triển KTTT của Tỉnh ủy tại báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể đó là “Tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 13-NQ/TW và các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển KTTT. Phát triển đa dạng các mô hình HTX trong các ngành, lĩnh vực, địa bàn; ưu tiên hỗ trợ xây dựng mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới liên kết sản xuất với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị với sản phẩm hàng hóa chủ lực, đặc trưng. Củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX, liên hiệp HTX cả về chiều rộng và chiều sâu, tạo được sự chuyển biến rõ nét trên các mặt quan hệ sở hữu, phương thức quản lý và phân phối thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho thành viên và người lao động trong HTX”. Trong thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh cùng với các cấp, các ngành, đoàn thể trong tỉnh phấn đấu nỗ lực thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp sau:
Thường xuyên quán triệt nâng cao trách nhiệm chính trị của các cấp ủy đảng, chính quyền các cấp về phát triển HTX. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về HTX kiểu mới với nhiều hình thức đa dạng, phong phú.
Ngoài các cơ chế, chính sách cho HTX của Trung ương, của tỉnh đã ban hành, tiếp tục tham mưu với tỉnh chỉ đạo rà soát lại tổng thể các cơ chế chính sách để tập trung hỗ trợ mang tính chất trọng tâm, xây dựng mô hình thật sự điển hình, hiệu quả, khắc phục những khó khăn chính về đào tạo cán bộ, tiếp cận vốn, tiếp cận thị trường, tích tụ đất đai. Phối hợp với các ngành, huyện, thành phố triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 24/2017/NQ-HĐND ngày 07/12/2018 của Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành quy định một số chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển HTX, liên hiệp HTX trong lĩnh vực nông nghiệp.
Tập trung triển khai thực hiện Kế hoạch 3833/KH-UBND ngày 06/11/2018 của UBND tỉnh về phát triển HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả trên địa bàn tỉnh Bắc Giang đến năm 2020 và Kế hoạch 3841/KH-UBND ngày 06/11/2019 của UBND tỉnh về triển khai Chương trình mỗi xã một sản phẩm tỉnh Bắc Giang năm 2019. Hỗ trợ xây dựng một số mô hình HTX điển hình tiên tiến, ứng dụng công nghệ cao để từ đó, có đánh giá, nhân rộng các mô hình trong toàn tỉnh. Cùng với tổ chức sản xuất hàng hóa theo chuỗi liên kết, tỉnh sẽ tạo điều kiện để các HTX xây dựng những hình thức tổ chức sản xuất mới, phù hợp với điều kiện từng địa phương. Trong đó, chú trọng ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, chế biến, bảo quản nông sản an toàn.
Củng cố, đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan Liên minh HTX tỉnh trong hệ thống Liên minh HTX Việt Nam theo tinh thần Kết luận số 70-KL/TW ngày 9/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiêp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; làm rõ chức năng, nhiệm vụ, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động, tăng cường trách nhiệm của cơ quan Liên minh HTX tỉnh với vai trò nòng cốt trong phát triển kinh tế tập thể, HTX, là tổ chức đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên; tham gia thực hiện có hiệu quả các chương trình, dự án, dịch vụ công và một số nhiệm vụ khác do tỉnh giao (đào tạo, tín dụng, xúc tiến thương mại, xây dựng mô hình chuỗi...). Chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực, trình độ cán bộ của cơ quan Liên minh HTX tỉnh./.
Nguyễn Đức Hiền - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang
