Kinh tế tập thể (KTTT) mà nòng cốt là hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế do các thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý HTX. Quá trình hình thành và phát triển của HTX, nhất là trong những năm gần đây được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, hợp tác xã có nhiều đổi mới về cơ cấu tổ chức, mô hình hoạt động… đã và đang giữ vai trò quan trọng, ảnh hưởng sâu rộng tới mọi lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội; sự hình thành và phát triển của các HTX kiểu mới là tất yếu của quá trình phát triển kinh tế. HTX có vai trò vừa hỗ trợ các thành viên tham gia thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, vừa thực hiện mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.
Quy trình sản xuất các sản phẩm từ bột rau ngót, rau diếp cá của HTX phụ nữ khởi nghiệp nông nghiệp từ tâm
Đối với phụ nữ, HTX có vai trò quan trọng vì HTX có thể đáp ứng được nhu cầu về vật chất và tinh thần cho phụ nữ. Không chỉ trong HTX của phụ nữ, mà ngay cả HTX có sự tham gia của cả nữ giới và nam giới, thì HTX vẫn là công cụ tổ chức hiệu quả đối với xã viên và người lao động nữ nhằm nâng cao mức sống của họ bằng cách tiếp cận những cơ hội việc làm ổn định, các dịch vụ tín dụng và tiết kiệm, các dịch vụ về chăm sóc sức khỏe, nhà ở, xã hội, giáo dục và đào tạo. HTX cũng mang lại cho phụ nữ cơ hội tham gia, cũng như ảnh hưởng tới hoạt động kinh tế. Phụ nữ cũng có tính tự chủ và sự tôn trọng khi tham gia vào các hoạt động này. HTX cũng góp phần cải thiện tình trạng kinh tế, vị thế xã hội và văn hóa của phụ nữ, theo cách nào đó để góp phần nâng cao bình đẳng và thay đổi những định kiến xã hội về phụ nữ. Đối với tỉnh Bắc Giang, tính đến hết tháng 9/2020, toàn tỉnh có 841 THT, hoạt động đa dạng trong nhiều lĩnh vực, trong đó lĩnh vực nông, lâm nghiệp là cao nhất còn lại là trong các lĩnh vực tín dụng, công nghiệp – TTCN, thương mại dịch vụ... Tổng số có 803 hợp tác xã. Trong đó có 522 HTX nông, lâm nghiệp; 261 HTX trong các lĩnh vực công nghiệp, TTCN, giao thông vận tải, xây dựng, thương mại, và 20 quỹ tín dụng nhân dân... Thành viên tham gia HTX là 35.859 người.
Đồng chí Nguyễn Đức Hiền – Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh tặng hoa chúc mừng chị em phụ nữ cơ quan Liên minh nhân kỷ niệm 90 năm ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10/1930 - 20/10/2020
Đánh giá về vai trò của lãnh đạo trong hoạt động của các HTX, trong tổng số 803 Giám đốc HTX của tỉnh thì có 76 người là phụ nữ (chiếm gần 10%); số thành viên HTX là nữ chiếm khoảng trên 40% tổng số thành viên HTX toàn tỉnh. Số lượng cán bộ chủ chốt HTX là nữ tập trung nhiều ở thành phố Bắc Giang, huyện Hiệp Hòa, Tân Yên và Lục Ngạn và tập trung nhiều ở lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi thủy sản, thương mại, dịch vụ…. Qua theo dõi trong thời gian qua cho thấy vai trò của phụ nữ trong phát triển KTTT mà cụ thể là các THT, HTX rất quan trọng. Bằng cách thực hiện những quyền và nghĩa vụ của mình, phụ nữ có thể tham gia vào các hoạt động kinh doanh mang lại lợi nhuận và tổ chức công việc một cách linh hoạt thể hiện vai trò đa năng của họ trong xã hội. HTX giúp họ có được sự tự tin, thể hiện trách nhiệm của mình một cách chuyên nghiệp, nâng cao kỹ năng và cải thiện đời sống của họ bằng cách tạo việc làm với thu nhập cao và tiếp cận với nhiều loại hình dịch vụ. Một số điển hình tiêu biểu trong phát triển phong trào HTX đó là: Chị Đào Thị Hương – Giám đốc HTX HTX sản xuất và kinh doanh tiêu thụ Mỳ Trại Lâm xã Nam Dương; Chị Hoàng Thị Thu Hiền, Giám đốc HTX Hiền Phước, Lục ngạn đã luôn tích cực khắc phục khó khăn, tìm tòi hướng đi mới cho HTX, bên cạnh phát triển sản phẩm mỳ Chũ truyền thống đã áp dụng khoa học kỹ thuật đưa ra thị trường nhiều sản phẩm mỳ sạch, chất lượng và quảng bá rộng rãi tới người tiêu dùng, sản phẩm không chỉ tiêu thụ tại thị trường trong nước mà đã xuất sang Hồng Kông (Trung Quốc), Malaysia, Singapore... Chị Thân Thị Huyền – Giác đốc HTX sản xuất KD bún bánh, nông sản sạch Đa Mai cùng với thành viên HTX đã mạnh dạn đầu tư thiết bị máy móc, ứng dụng khoa học vào quá trình sản xuất bún, bánh và các sản phẩm nông sản chủ lực của địa phương có thương hiệu trên thị trường, vừa tăng được sản lượng, giảm chi phí, vừa bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm (ATTP); chị Dương Thị Luyện, Giám đốc HTX măng lục trúc Ngọc Châu, Tân Yên đã góp phần đưa sản phẩm măng lục trúc là sản phẩm chính tăng thu nhập cho thành viên, người lao động và người dân trong vùng, sản phẩm có thời điểm không đủ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước; chị Trần Thị Loan – Giám đốc Quỹ tín dụng nhân dân Quý Sơn, Lục ngạn đã luôn năng động cùng với tập thể hội đồng quản trị, Ban Giám đốc Quỹ nghiên cứu các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động của Nhà nước, chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước tỉnh để lãnh đạo hoạt động của quỹ đi đúng hướng, đạt kết quả kinh doanh hàng năm đều tăng, luôn đảm bảo tỷ lệ an toàn trong hoạt động, xây dựng môi trường, tác phong làm việc của đội ngũ cán bộ, nhân viên quỹ chuyên nghiệp, góp phần nâng cao uy tín các Quỹ trong hệ thống các tổ chức tín dụng của tỉnh…và nhiều cán bộ HTX nữ tiêu biểu, năng động khác trong các lĩnh vực HTX. Nắm bắt nhu cầu ở nhiều lĩnh vực khác nhau, nhiều HTX được thành lập mới do phụ nữ là Giám đốc như: HTX Từ Tâm, Lạng Giang; HTX công nghệ cao Khang Thịnh, Việt Yên… mặc dù mới đi vào hoạt động chưa dài nhưng đã có những kết quả bước đầu đáng phấn khởi, vai trò cá nhân của các chị được thể hiện khá nổi bật. Từ đó thấy được vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ nữ trong phát triển kinh tế tập thể của tỉnh. Các HTX trên đây cũng đều là thành viên Liên minh HTX tỉnh, các chị luôn tích cực, đi đầu trong các phong trào do Liên minh HTX tỉnh phát động, tổ chức. Để có những kết quả đó chính nhờ chính sách đổi mới về phát triển kinh tế của Đảng, nhà nước ta, sự quan tâm của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và các cấp ủy, chính quyền cơ sở trong việc hỗ trợ, tạo điều kiện cho phụ nữ trong việc tự nhận thức được giá trị của mình; quyền có và quyết định sự lựa chọn của mình; quyền tiếp cận cơ hội và nguồn lực; quyền có quyền năng kiểm soát cuộc sống cả trong gia đình và ngoài xã hội; có khả năng ảnh hưởng đến xu hướng thay đổi về mặt xã hội để tạo ra trật tự kinh tế xã hội công bằng hơn. Đồng thời, tại Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tỉnh Bắc Giang đã đánh giá Uỷ ban Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong tỉnh đã tích cực vận động đoàn viên, hội viên tham gia phát triển KTTT, tạo điều kiện cho hội viên tham gia phát triển KTTT trong mọi ngành nghề, lĩnh vực, địa bàn, tham gia vào nhiều hoạt động hỗ trợ, cung cấp dịch vụ, tư vấn cho KTTT phát triển, giới thiệu những mô hình KTTT hiệu quả, điển hình, lồng ghép các chương trình để tuyên truyền các chính sách về HTX. Từ đó thấy được vai trò của Liên minh HTX, Hội phụ nữ các cấp trong công tác tuyên truyền, hỗ trợ, tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia phát triển kinh tế tập thể. Tuy nhiên, phát triển KTTT, HTX nhất là đối với phụ nữ tham gia cũng có nhiều khó khăn trong hoạt động như: nhận thức của xã hội, gia đình và bản thân người phụ nữ về vai trò của nữ giới vẫn còn hạn chế, điều này cũng khiến việc tiếp cận các nguồn lực, cơ hội học tập, nâng cao trình độ và thăng tiến của chị em khó khăn hơn nam giới. Mặt khác, lao động nữ tại các HTX được hưởng rất ít chế độ so với các khu vực khác mặc dù luật định đã quy định cụ thể, chi tiết các chính sách ưu tiên đối với lao động nữ, bao gồm tham gia bảo hiểm, thai sản, công việc nặng nhọc, độc hại, nghỉ lễ, tết... Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng, Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX); Kết luận số 56-KL/TW ngày 21/2/2013 và mới đây nhất là Kết luận số 70-KL/TW ngày 09/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể. Tỉnh ủy, UBND tỉnh tiếp tục có sự chỉ đạo, quan tâm tới lĩnh vực kinh tế tập thể của tỉnh. Tỉnh Bắc Giang xác định cần có nhiều hơn nữa các HTX hoạt động có hiệu quả. Ðó là những HTX hợp đồng liên kết không phụ thuộc vào địa giới hành chính. HTX tập trung làm những việc nông dân cá thể không làm được, hoặc làm kém hiệu quả, khi hợp tác thì có lợi ích cao hơn, có thị trường (đầu vào, đầu ra) tốt hơn, được hướng dẫn và giám sát thực hiện các quy trình kỹ thuật, chủ động tổ chức dịch vụ kỹ thuật. HTX hoạt động có hiệu quả sẽ thúc đẩy áp dụng khoa học kỹ thuật, kể cả công nghệ cao, tổ chức liên kết với doanh nghiệp để cung ứng đầu vào, chế biến và tiêu thụ sản phẩm do nông dân làm ra. Để tạo điều kiện cho HTX nói chung, HTX do phụ nữ tham gia thì trong thời gian tới các cấp, các ngành cần tiếp tục tham mưu việc sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến lao động nữ; xem xét lại danh mục nghề cấm sử dụng lao động nữ theo 26/2013/TT-BLĐTBXH ngày 18/10/2013 của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành danh mục công việc không được sử dụng lao động nữ. Nhà nước cần ban hành một số chính sách hỗ trợ người lao động, trong đó có lao động nữ khi tham gia BHYT, BHXH; tiếp tục cấp, bổ sung kinh phí về đào tạo để nâng có trình độ năng lực quản trị, xúc tiến thương mại để phụ nữ tham gia quản lý HTX; có chính sách để phụ nữ tiếp cận được nguồn vốn tín dụng ưu đãi để phát triển kinh doanh, mở rộng sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa; các tổ chức chính trị xã hội, hệ thống Liên minh HTX Việt Nam tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, về quyền lợi, vai trò của phụ nữ trong phát triển HTX; các HTX cần xây dựng chiến lược về nhân sự nữ trong các HTX; thành lập và củng cố các tổ chức và đoàn thể trong HTX, trong đó chú trọng Hội phụ nữ trong HTX. Để hoàn thành các mục tiêu mà Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể tỉnh đề ra, trong thời gian tới Liên minh HTX tỉnh rất tiếp tục tăng cường công tác phối hợp với các ngành, đoàn thể trong công tác tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện cho phụ nữ được trao quyền trong HTX và khuyến khích phụ nữ tham gia phong trào HTX, góp phần xây dựng, phát triển kinh tế tập thể tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh./.
Một số hình ảnh nữ Giám đốc HTX tiêu biểu trên địa bàn tỉnh Bắc Giang
Nguyễn Thị Thúy Dung - Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang
