Những ngày tháng Mười lịch sử này, toàn Đảng, toàn dân tỉnh Bắc Giang đang long trọng tổ chức các hoạt động kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ về thăm và chỉ đạo Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Bắc lần thứ I (17/10/1963 – 17/10/2023). Đây là niềm tự hào của nhân dân tỉnh Bắc Giang, luôn ghi nhớ những lời dạy sâu sắc và tình cảm của Bác Hồ dành cho Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh Bắc Giang; động viên cán bộ, đảng viên, Nhân dân trong tỉnh phát huy những kết quả đạt được, tiếp tục thực hiện tốt Chỉ thị số 05-CT/TW, Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX và Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Đóng góp vào những thành tựu trong quá trình xây dựng và phát triển tỉnh Bắc Giang, những năm qua cán bộ, xã viên, thành viên khu vực kinh tế tập thể, HTX của tỉnh đã phát huy tốt thực hiện lời dạy của Bác, phát huy tiềm năng, thế mạnh, khai thác các nguồn lực của tỉnh để củng cố và phát triển ngày càng tương xứng với sự quan tâm, tạo điều kiện của tỉnh, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng tỉnh Bắc Giang ngày càng giàu mạnh, văn minh và hiện đại.
Nhìn lại quá trình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sớm đưa tư tưởng hợp tác xã (HTX) vào Việt Nam, trong cuốn Đường cách mệnh, viết năm 1927, Bác đã nhấn mạnh tục ngữ An Nam có những câu nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó; Một cây làm chẳng nên non, nhiều cây nhóm lại thành hòn núi cao. Ngay sau Cách mạng Tháng 8 thành công năm 1945, ngày 11 tháng 4 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia Hợp tác xã nông nghiệp. Trong thư Bác Hồ đã viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc... nông dân giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”; “nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có Hợp tác xã”; “...Hợp tác xã là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít mà lợi ích nhiều”. Người tha thiết kêu gọi: “Hỡi đồng bào điền chủ nông gia, anh em ta ai chẳng mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh dân cường. Vậy chúng ta hãy mau mau chung vốn góp sức, lập nên Hợp tác xã nông nghiệp ở khắp nơi; từ làng mạc cho đến tỉnh thành đâu đâu cũng phải có Hợp tác xã”.
Ngày nay, nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm phát triển HTX của các nước và từ thực tiễn phát triển HTX ở nước ta, chúng ta mới thấy rõ sự vĩ đại của Người: sự thông tuệ, tầm vóc văn hoá và chiến lược của tư duy nhà lãnh tụ cách mạng vì nước, vì dân. Thấm nhuần tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lãnh đạo kinh tế, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên quan tâm đến thành phần kinh tế tập thể, xây dựng, củng cố và phát triển các loại hình HTX. Nhìn lại suốt chặng đường đổi mới kinh tế tập thể, HTX trong bối cảnh chung của đổi mới kinh tế do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, chủ trương, đường lối của Đảng ta về phát triển kinh tế tập thể hoàn toàn phù hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX. Đặc biệt, Đảng ta đã kế thừa và phát huy tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc xác định ngày càng rõ hơn mô hình pháp lý HTX và ý nghĩa chính trị, cũng như tầm vóc quan trọng của kinh tế tập thể đối với sự nghiệp phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Phát triển kinh tế tập thể là chủ trương đúng đắn, nhất quán, xuyên suốt, mang tầm cương lĩnh trong tất cả các Nghị quyết Đại hội Đảng. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X và các Đại hội trước đó, nhất là từ Đại hội Đảng lần thứ VI đã đề ra chủ trương đưa “Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân”. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI nêu rõ: “Phát triển kinh tế hợp tác ở nước ta không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế, mà còn có mục tiêu xã hội“. Chỉ thị 68- CT/TW của Ban Bí thư Khoá VII nêu luận điểm: “Kinh tế hợp tác là yêu cầu và xu thế tất yếu khách quan trong quá trình phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN“.
Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng Khoá IX về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể là Nghị quyết lần đầu tiên của Đảng chuyên về kinh tế tập thể kể từ khi tiến hành đường lối Đổi mới từ năm 1986. Và mới đây nhất, Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16-6-2022 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. So với Nghị quyết số 13-NQ/TW, Nghị quyết số 20-NQ/TW có những điểm mới về quan điểm chỉ đạo, Nghị quyết số 20 nêu rõ: Kinh tế tập thể với nhiều hình thức kinh tế hợp tác đa dạng, tăng cường liên kết các HTX, hình thành các liên hiệp HTX, không giới hạn về quy mô, lĩnh vực và địa bàn. Điều này mở ra sự phát triển theo chuỗi trong kinh tế, Nghị quyết cũng nêu rõ mục tiêu tổng quát là phát triển kinh tế tập thể năng động, hiệu quả, bền vững, tức là phải lấy mục tiêu là hiệu quả bền vững và phải năng động trong KTTT chứ không chỉ phát triển về số lượng.
Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII đã bước đầu đề ra khá cụ thể mô hình hợp tác xã của người lao động theo chuẩn mực quốc tế (xã viên vừa là đồng sở hữu vừa là người lao động trong HTX), chủ trương này bước đầu đã được thể chế hoá trong Luật Hợp tác xã năm 1996, Luật Hợp tác xã năm 2003, Luật HTX 2012 và mới nhất Luật Hợp tác xã năm 2023 là những bước tiến mới nhằm hoàn thiện hơn khung khổ pháp lý, tạo điều kiện cho lĩnh vực kinh tế tập thể, nòng cốt là HTX phát triển toàn diện và mang tính bền vững. Chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển kinh tế tập thể là hoàn toàn đúng đắn, được minh chứng bởi cả thực tiễn quốc tế về phát triển hợp tác xã 200 năm qua và thực tiễn phát triển hợp tác xã ở nước ta, và hoàn toàn phù hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX. Từ sự kế thừa, phát huy tư tưởng của Bác, phong trào kinh tế tập thể, HTX đã có những bước phát triển vượt bậc cả về số lượng, chất lượng, từ hợp tác xã đầu tiên được thành lập đầu tiên năm 1948 tại Thái Nguyên, đến nay cả nước có 30.425 HTX, trong đó: 20.157 HTX nông nghiệp, 10.268 HTX phi nông nghiệp (bao gồm: 2.368 HTX CN-TTCN, 2.613 HTX TMDV, 1.790 HTX vận tải, 904 HTX xây dựng, 634 HTX môi trường, 1.183 Quỹ tín dụng nhân dân và 776 HTX khác). Khu vực HTX thu hút trên 6,93 triệu thành viên và 2,58 triệu lao động… Quy mô, chất lượng hoạt động của các tổ chức kinh tế tập thể ngày càng được nâng cao, tổ chức sản xuất của THT, HTX, LHHTX hướng đến mục tiêu đạt tiêu chuẩn OCOP; phát triển mở rộng quy mô gắn với quy hoạch vùng sản xuất và cấp mã vùng trồng; nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ thành viên; đẩy mạnh liên kết các thành viên; phát triển và tham gia liên kết với các HTX, doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế hướng tới phát triển mạnh và bền vững.
Đối với tỉnh Bắc Giang, là tỉnh vốn có truyền thống lịch sử lâu đời, có một vị thế trọng yếu về quân sự ở phía Bắc nước ta, được biết tới bởi Chiến thắng Xương Giang lừng lẫy, trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh xâm lược. Ngay từ những năm bôn ba tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quan tâm đến cuộc sống và con người Bắc Giang. Ngày còn hoạt động ở Pháp, Người đã chú ý đến cuộc khởi nghĩa Yên Thế và người anh hùng Hoàng Hoa Thám. Trong tác phẩm: “Đây! Công lý của thực dân Pháp ở Đông Dương”, Người viết: “Người anh hùng dân tộc ấy, cùng với một ít nghĩa quân kiên quyết của ông đã chiếm lĩnh một tỉnh nhỏ và đương đầu với thực dân Pháp trong nhiều năm…Nhà ái quốc Đề Thám chết, công cuộc chống Pháp có tổ chức và có vũ trang mới chấm dứt” (Bác Hồ với Hà Bắc, Ty Văn hoá Hà Bắc xuất bản, 1972, tr.16.).
Trải qua các giai đoạn lịch sử, nhân dân các dân tộc tỉnh Bắc Giang luôn phát huy truyền thống yêu nước anh dũng trong sản xuất, xây dựng và chiến đấu. Dưới sự lãnh đạo của Đảng qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Bắc Giang đã hai lần bị chiến tranh huỷ diệt nhưng vẫn ngoan cường chiến đấu và chiến thắng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần gửi thư, điện văn động viên, khen ngợi nhân dân Bắc Giang, các tập thể, cá nhân có thành tích trong chiến đấu: Bác Hồ đã gửi thư khen nhân dịp nhân dân tỉnh Hà Bắc bắn rơi máy bay Mỹ lần thứ 100; nhân dịp huyện Lục Ngạn, tỉnh Hà Bắc 4 lần bắt 7 giặc lái Mỹ. Ngoài những lá thư khen, động viên kịp thời đó, trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người, trong khoảng thời gian không dài từ năm 1946 đến lúc Bác đi xa, Bác năm lần về thăm và làm việc với nhân dân, cán bộ tỉnh Bắc Giang.
Trong lần thứ tư, ngày 6 tháng 4 năm 1961 Bác về thăm Bắc Giang, Người đã về thăm, nói chuyện với nhân dân xã Tân An, huyện Yên Dũng, đi thăm làng chiến đấu Long Trì. Tại nơi đây Bác đến thăm Hợp tác xã bậc cao Tân An (Yên Dũng) – là HTX được thành lập đầu tiên của tỉnh để trực tiếp kiểm tra xem xét phong trào hợp tác xã; Người vào thăm một số gia đình xã viên, xem nơi ăn ở, hỏi han tình hình sức khoẻ, đời sống, công việc làm ăn của đồng bào và căn dặn mọi người phải chăm lo xây dựng hợp tác xã, xây dựng chi bộ, chi đoàn. Người khen ngợi những thành tích Tân An đã đạt được, phê bình, nhắc nhở những nhược điểm, thiếu sót để Tân An phấn đấu khắc phục, đưa hợp tác xã tiến bộ hơn nữa.
Trong lần thứ năm Bác về thăm và nói chuyện với nhân dân và cán bộ tỉnh Hà Bắc, ngày 17 tháng 10 năm 1963. Tại lần thăm này Bác khen tỉnh nhà có một sự biến đổi rất quan trọng và rất tốt đẹp. Về việc cải tiến quản lý hợp tác xã, cải tiến kỹ thuật tỉnh đã làm đợt 1 với 114 hợp tác xã và đang bắt đầu đợt 2 với 224 hợp tác xã. Bác đánh giá tỉnh làm tốt công tác cải tiến Hợp tác xã nhưng cũng không quên căn dặn đối với 14 hợp tác xã làm kém, thì phải tiếp tục làm cho tốt. Cải tiến hợp tác xã cũng như tu bổ một ngôi nhà, phải cố gắng tu bổ cho thật tốt thì ngôi nhà mới đẹp đẽ, chắc chắn, vững bền, nếu làm qua loa, thì ngôi nhà sẽ xấu xí, ọp ẹp mãi. Đồng bào và cán bộ cần phải rút kinh nghiệm trong đợt 1 và đợt 2 và cải tiến hợp tác xã cái nào phải làm cho thật tốt cái ấy. Củng cố hợp tác xã nông nghiệp đó là lợi ích thiết thân của đồng bào nông dân nói riêng và của toàn dân nói chung. Trong kế hoạch vận động đã nói rõ ràng, đầy đủ. Đây Bác chỉ nhấn mạnh vài điểm: Ở các hợp tác xã, lãnh đạo phải thật sự dân chủ, tài chính phải thật sự công khai; phải tẩy sạch tệ tự tư, tự lợi, lãng phí, tham ô; phải nâng cao ý thức của các xã viên, phải coi "hợp tác xã là nhà, xã viên là chủ"; phải làm cho cán bộ và xã viên phấn khởi và vui vẻ thực hiện khẩu hiệu "cần kiệm xây dựng hợp tác xã"; phải tiếp tục chăm sóc lúa mùa, ra sức chống nạn sâu, chuột, phòng hạn những ruộng cấy muộn. Chuẩn bị đầy đủ để gặt lúa mùa cho nhanh, gọn, tốt, chuẩn bị cho tốt vụ Đông - Xuân. Làm mọi biện pháp để giành vụ mùa này và vụ Đông - Xuân tới đạt được thắng lợi.
Bước vào thời kỳ hội nhập và phát triển, kinh tế tập thể, HTX ở Bắc Giang dưới sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh ngày càng có bước phát triển vượt bậc. Ngay sau khi có Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, Tỉnh ủy đã ban hành Chương trình hành động số 24-CT/TU ngày 29/7/2002 về thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) với những mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tỉnh Bắc Giang những năm tiếp theo. Thực hiện chỉ đạo của Tỉnh ủy, giai đoạn từ 2003-2018, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản, nghị quyết, kế hoạch về phát triển kinh tế tập thể, HTX. Bên cạnh việc triển khai thực hiện các chính sách chung của Trung ương, tỉnh đã tham mưu ban hành và ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tập thể nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các HTX. UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 117/KH-UBND ngày 15/9/2014 về phát triển kinh tế tập thể tỉnh Bắc Giang đến năm 2020; HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 24/2018/NQ-HĐND ngày 07/12/2018 quy định một số chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và nhiều chính sách khác, như: chính sách tập huấn, bồi dưỡng nguồn nhân lực; tạo điều kiện về đất đai cho HTX; chính sách tiếp cận vốn, tạo mọi điều kiện để các tổ chức kinh tế tập thể có thể tiếp cận vay vốn từ các ngân hàng thương mại trên địa bàn; thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh cho HTX vay với lãi suất ưu đãi, thủ tục nhanh gọn, thuận tiện... Tỉnh cũng chỉ đạo các ngành, huyện, thành phố triển khai các hoạt động hỗ trợ HTX về ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ; hỗ trợ các HTX xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường trong và ngoài nước; tạo điều kiện cho các HTX trong các lĩnh vực của tỉnh liên kết với nhau, với các HTX, doanh nghiệp ngoài tỉnh để tạo thành các chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm gắn với các sản phẩm chủ lực của tỉnh, địa phương trong tỉnh…Tỉnh Bắc Giang đã sớm triển khai Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16-6-2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới, Tỉnh ủy Bắc Giang đã chủ động ban hành Chương trình hành động số 38-CTr/TU ngày 10/10/2022 về thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW; UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 641/KH-UBND ngày 28/12/2022 về thực hiện Chương trình hành động số 38-CTr/TU ngày 10/10/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Theo đó, Hội đồng nhân dân tỉnh, UBND tỉnh đã ban hành và chỉ đạo các ngành, địa phương triển khai nhiều chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể, HTX của tỉnh…
Từ sự chỉ đạo toàn diện của tỉnh, kinh tế tập thể, HTX đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Tính đến 30/8/2023 trên địa bàn toàn tỉnh có 1.083 HTX, trong đó:Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản là 712 HTX (chiếm 65,7%); lĩnh vực phi nông nghiệp là 351 HTX (chiếm 32,4 %); Quỹ tín dụng nhân dân là 20 Quỹ (chiếm 1,9%). Tổng vốn điều lệ của các HTX là 2.707,8 tỷ đồng và số thành viên tham gia HTX là 41.956 người. Khu vực KTTT, HTX ngày càng có bước phát triển ổn định, đồng thời có những chuyển biến tích cực theo hướng nâng cao chất lượng hoạt động, dần được khẳng định được ưu thế và vai trò của HTX đối với phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn. Đóng góp của lĩnh vực kinh tế tập thể, HTX đã giúp cho kinh tế hộ thành viên phát triển, giúp các hộ nông dân có điều kiện tiếp cận với các nguồn hỗ trợ của Nhà nước, khoa học kỹ thuật và áp dụng vào sản xuất để làm ra nhiều sản phẩm với gia trị gia tăng cao, dẫn tới thu nhập tăng trung bình 14-15% nhờ việc giảm giá các dịch vụ sản xuất đầu vào, bao tiêu sản phẩm đầu ra. Ngoài ra các HTX còn là tổ chức đại diện cho hộ nông dân thực hiện liên kết sản xuất với doanh nghiệp giúp các thành viên có hướng tiêu thụ sản phẩm ổn định, bền vững. Các HTX, LH HTX, THT cũng tích cực tham gia chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) với các sản phẩm được quan tâm đầu tư nâng cao chất lượng đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng sản phẩm sạch, an toàn, đồng thời tích cực cải tiến mẫu mã bao bì phù hợp với thị trường, đến tháng 9 năm 2023 toàn tỉnh có 255 sản phẩm được đánh giá, công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao trở lên, trong đó có khoảng 85% sản phẩm là của các HTX đây là điều kiện giúp việc tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp địa phương với sản lượng ngày một tăng và ổn định hơn.
Thấm nhuần lời dạy của Bác, với mục tiêu đã được Tỉnh ủy đề ra tại Chương trình hành động số 38-CT/TU đó là: “Phát triển kinh tế tập thể năng động, bền vững, cùng với kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc của kinh tế địa phương với nhiều mô hình hợp tác, liên kết trên cơ sở tôn trọng bản chất, giá trị và nguyên tắc của kinh tế tập thể, thu hút ngày càng nhiều nông dân, hộ gia đình, cá nhân, tổ chức tham gia; góp phần nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống của các thành viên, hộ gia đình, nhất là tại các khu vực nông thôn, miền núi; thực hiện tiến bộ, công bằng và an sinh xã hội; thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, bảo đảm giữ vững quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh”. Mục tiêu đặt ra cho các cấp, ngành và toàn thể cán bộ, thành viên trong lĩnh vực kinh tế tập thể của tỉnh sự quyết tâm, đồng sức, đồng lòng tiếp tục quán triệt các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Ban hành, triển khai có hiệu quả các cơ chế, chính sách hỗ trợ các tổ chức kinh tế tập thể nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, khuyến khích các tổ chức kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã xây dựng nền nông nghiệp theo hướng nông nghiệp thông minh, nông nghiệp sạch, nông nghiệp tuần hoàn, ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ tạo ra sản phẩm có năng suất, chất lượng, có sức cạnh tranh trên thị trường… Phấn đấu kinh tế tập thể phát triển mạnh, bền vững, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bắc Giang lần thứ XIX./.
Nguyễn Thị Thúy Dung – Phó Chủ tịch thường trực Liên minh HTX tỉnh
